جوان آنلاین: شیری که بنا بود سلطان جنگل باشد، یک روز گربه خانگی شد و در نهایت هم در گوشه باغ وحش ارم در حالتی نزار جان باخت! لئو توله شیری که یک زمانی در فضای مجازی حسابی سر و صدا راه انداخته بود و یکی از چهره‌های ورزشی به عنوان حیوان خانگی از او نگهداری می‌کرد، پایان دردناکی داشت و در باغ وحش پارک ارم جانش را از دست داد. این شیر، اما تنها حیوانی نیست که به واسطه شرایط غیر استاندارد باغ‌وحش‌ها می‌میرد. اگر شما هم سری به این مراکز بزنید، مطمئناً با حیوانات افسرده‌ای مواجه خواهید شد که مرگی تدریجی را در گوشه‌ای از قفس تجربه می‌کنند! حالا گویا سازمان حفاظت محیط‌زیست به شکلی جدی‌تر وارد ماجرای رتبه‌بندی و رسیدگی به وضعیت حیوانات در باغ وحش‌ها شده به گونه‌ای که معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست از تعلیق فعالیت چهار باغ‌وحش کشور به دلیل کسب رتبه «خیلی ضعیف» در طرح ارزیابی و رتبه‌بندی باغ‌وحش‌ها خبر داد.
هر از چند گاه تصاویر حیواناتی که در گوشه‌ای از قفس‌های برخی باغ وحش‌های کشور میان مرگ و زندگی دست و پا می‌زنند، منتشر می‌شود. گاهی وقت‌ها هم با مرگ ناگهانی گونه‌های ارزشمندی مانند لئو مواجهیم. به همین خاطر هم سازمان حفاظت محیط‌زیست رتبه‌بندی باغ وحش‌ها را بر اساس شاخص‌هایی در دستور کار قرار داد. این طرح در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ کلید خورد و شاخص‌های ارزیابی این رتبه‌بندی‌ها تدوین و سپس عملیاتی شد. هدف سازمان حفاظت محیط‌زیست از انجام این کار، بررسی نحوه مدیریت باغ‌وحش‌ها اعلام شد. علاوه بر آن، این سازمان تصمیم گرفت از باغ وحش‌هایی که وضعیت بهتری دارند، حمایت کند تا به کار خود ادامه دهند و باغ‌وحش‌هایی را که ضعیف هستند یا حذف کند یا آنها را به سمت ارتقای وضعیت خود سوق دهد.
اهمیت باغ‌وحش‌ها
۲۵ باغ‌وحش و ۱۸ واحد باغ پرندگان در کشور وجود دارد؛ هر چند ایرادات زیادی بر آنها وارد است و همواره مشکلاتی دارند، اما مکان‌هایی برای حفظ ذخایر ژنی حیات‌وحش هستند که باید ساماندهی شوند، بر این اساس سازمان حفاظت محیط‌زیست اقدام به رتبه‌بندی تمام باغ‌وحش‌ها کرده‌است. این کار با هدف حرکت به سمت استاندارد شدن این مراکز انجام می‌شود. در این راستا ۱۵ محور در ۶۸ شاخص تعریف شده‌است که این مراکز بر اساس این شاخص‌ها رتبه‌بندی می‌شوند که در صورت نداشتن این شاخص‌ها تعطیل خواهند شد، اما باغ‌وحش‌هایی که به استاندارد نزدیک‌تر باشند، ارتقا می‌یابند.
باغ‌وحش‌های غیر‌استاندارد
غلامرضا ابدالی، مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره وضعیت باغ‌وحش‌های کشور گفته بود: «بسیاری از باغ‌وحش‌ها فاقد استاندارد‌های لازم هستند، اما مشکلات برخی از آنها در یک مهلت زمانی قابل‌حل است، اما با باغ‌وحش‌هایی که از آنها قطع امید بکنیم، برخورد خواهیم کرد.»
بر این اساس بنا بود عملکرد باغ‌وحش‌ها در بیش از ۵۰ محور بررسی شود که از جمله آنها می‌توان به رعایت حقوق حیوانات، تحقق اهداف آموزشی، فضا، تیمارگری و تغذیه مناسب و نحوه مدیریت پسماند اشاره کرد.
با تمام اینها مرگ لئو در باغ‌وحش ارم نشان داد انگار این رتبه‌بندی‌ها هم آنچنان جدی نیست و قرار نیست به حیوانات اسیر در این مکان‌ها کمکی کند. آنطور که مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران گفته است، بررسی کارشناسی نشان می‌دهد این حیوان بر اثر درگیری با دو قلاده شیر دیگر تلف شده‌است و قصور در نگهداری و مدیریت گونه، علت اصلی این حادثه بوده‌است. «حسن عباس‌نژاد» با اشاره به گزارش دریافتی از مجموعه ارم سبز مبنی بر مرگ یک قلاده شیر نر آفریقایی در باغ‌وحش اظهار داشت: «نتایج بررسی‌ها به وضوح نشان می‌دهد این حادثه ناشی از سهل‌انگاری و قصور در مدیریت و نگهداری گونه‌های حیات‌وحش در باغ وحش بوده‌است و شرایط نگهداری، نظارت ضعیف و عدم تفکیک مناسب حیوانات از جمله عواملی است که منجر به بروز چنین حادثه‌ای شده‌است.»
به گفته مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران مراکز نگهداری حیات‌وحش موظف به رعایت دقیق ضوابط تخصصی و استاندارد‌های زیستی هستند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا سهل‌انگاری، بدون اغماض با متخلفان برخورد قانونی خواهد شد.
تعطیلی ۴ باغ‌وحش
حالا هم حمید ظهرابی، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست از تعلیق فعالیت چهار باغ‌وحش کشور به دلیل کسب رتبه «خیلی ضعیف» در طرح ارزیابی و رتبه‌بندی باغ‌وحش‌ها خبر داد.
حمید ظهرابی با تأکید بر ضرورت مدیریت و نظارت دقیق بر مراکز نگهداری جانوران وحشی گفت: «پیرو ارزیابی‌های انجام شده، حدود ۳۰ درصد از واحد‌های کشور در سطح ضعیف و خیلی ضعیف قرار دارند، تاکنون بیش از ۳۰ ابلاغیه و اخطاریه به ادارات کل استان‌ها برای ابلاغ به باغ‌وحش‌ها ارسال‌شده و در این راستا فعالیت چهار باغ‌وحش به حالت تعلیق درآمده‌است، همچنین ورود گونه‌های وحشی به همه واحد‌های ضعیف و خیلی ضعیف ممنوع شده‌است.»
وی با بیان اینکه در صورت عدم اصلاح شرایط، تعطیلی و جمع‌آوری کامل واحد‌های متخلف اجتناب‌ناپذیر خواهد بود، افزود: «قاطعیت و وحدت‌رویه در ارزیابی و رتبه‌بندی، اساس ساماندهی باغ‌وحش‌های کشور است و با مراکز فاقد شرایط لازم قاطعانه برخورد خواهد شد. اساس فعالیت باغ‌وحش‌ها باید بر پایه آگاهی‌رسانی و مشارکت در راستای حفاظت از گونه‌ها باشد.» ظهرابی همچنین بر ممنوعیت استفاده نمایشی از جانوران وحشی برای تولید محتوا و جلب مخاطب تأکید کرد و گفت: «تمامی باغ‌وحش‌های کشور برابر ۷۱ شاخص در ۱۶ محور و در دو مرحله استانی و ستادی توسط تیم‌های فنی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند و این روند به صورت مستمر ادامه خواهد داشت.»
بنابراین گزارش، فعالیت باغ‌وحش سرزمین آفتاب (زرندیه در استان مرکزی)، باغ‌وحش براسان (زابل در سیستان و بلوچستان)، باغ‌وحش سوکان (سمنان) و باغ‌وحش بابلسر (بابلسر در مازندران) به حالت تعلیق درآمد. اینکه باغ‌وحشی همچون باغ وحش ارم در فهرست تعلیق‌شده‌ها جایی ندارد، نشان‌دهنده وضعیت بغرنج این باغ‌وحش‌هاست. حیوانات زبان بسته‌ای که در این مکان‌ها گرفتار ما آدم‌ها شده‌اند به انتخاب خودشان اینجا نیستند. از سوی دیگر از منظر اخلاقی و اسلامی هم به ماجرا نگاه کنید ما حق نداریم حیواناتی را که اسیر کرده‌ایم، شکنجه کنیم یا به کشتن بدهیم.
